Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarini o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqish, e’tibor kundan – kunga kuchayib bormoqda. O’qituvchi bu jarayonda o’quvchining shaxsiy rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo’naltiruvchilik funksiyasini bajaradi. Hozirda ta’lim metodlarini takomillashtirish sohasidagi asosiy yo’nalishlardan biri interfaol ta’lim
va tarbiya usullarini joriy qilishdan iborat. Interfaol usullarni qo’llash natijasida o’quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o’z fikrini bayon qilish, uni asoslangan holda himoya qila bilish, sog’lom muloqot, munozara, bahs olib borish ko’nikmalari shakllanib, rivojlanib boradi. Innovatsiya (inglizcha innovation) – yangilik kiritish, yangilikdir. Innovatsion texnologiyalar pedagogik jarayon hamda o’qituvchi va talaba faoliyatiga yangilik, o’zgarishlar kiritish bo’lib, uni amalga oshirishda asosan interaktiv metodlardan to’lik foydalaniladi. Interaktiv metodlar – bu jamoa bo’lib fikrlash deb yuritiladi, ya’ni pedagogik ta’sir etish usullari bo’lib ta’lim mazmunining tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu metodlarning o’ziga xosligi shundaki, ular pedagog va o’quvchilarning birgalikda faoliyat
ko’rsatishi orqali amalga oshiriladi. Ushbu maqolada keltirilgan zamonaviy
metodlar o’quvchida mantiqiy, aqliy, ijodiy, tanqidiy, mustaqil
fikrlashni shakllantirishga, qobiliyatlarini rivojlantirishga, raqobatbardosh, yetuk
mutaxassis bo’lishlariga hamda mutaxassisga kerakli bo’lgan kasbiy fazilatlarni
tarbiyalashga yordam beradi.
“Ta’rif va ijodkor” usuli.
Bu usuldan foydalanishda sinf guruhlarga bo’linib, oldindan topshiriqlar beriladi. Guruhlar shartli ravishda nomlanadi, masalan, “Ta’rif beruvchilar” va “Ijodkor” guruhi. Birinchi guruh ikkinchi guruhga ta’riflarni aytadi. Shundan so’ng guruhlar ushbu ta’rif qaysi ijodkorga tegishli ekanligini topadi. Agar birinchi berilgan ta’rifdan so’ng darrov bu ta’rifning qaysi yozuvchi yoki shoirga tegishli ekanligini topishsa, - 5 ball, ikkinchi ma’lumotdan so’ng topishsa,- 4 ball va uchinchi urinishda topsalar - 3 ball yig’ishadi. O’qituvchi ta’rif qaysi ijodkorga tegishli ekanligini topgan guruhdan yana ijodkor hayoti va faoliyatiga doir ma’lumotlar qo’shimcha qilishini so’raydi va baholab boradi. Bu metod orqali har bir o’quvchi ishtirok etish imkoniyatiga ega bo’ladi. Masalan, 8-sinf adabiyot darsida bu metoddan quyidagicha foydalanish mumkin:
“Ta’rif” guruhidan “Ijodkor” guruhiga savollar.
1-bosqich
1-ma’lumot. U she’riyatimizga shamolday kirib keldi. Balki bo’ronday.
2-ma’lumot. Lermontovning “Iblis” dostonini o’zbekchaga o’girdi.
3-ma’lumot. “Norbo’ta” va “Naxshon” dostonlari muallifi.
Javob : Usmon Nosir
2-bosqich.
1-ma’lumot. Umrining oxiriga qadar “Jahon adabiyoti” jurnali bosh muharriri vazifasida ishlagan.
2-ma’lumot. Ilk kitobi “Zamon.Qalb.Poeziya” deb ataladi.
3-ma’lumot. Oxunqaynar qishlog’ida tug’ilgan.
Javob : Ozod Sharafiddinov
“Ta’rif va ijodkor” usuli orqali o’quvchilar mavzuni mukammal o’zlashtiribgina qolmay, o’qituvchi ularni faollikka, topqirlikka o’rgatadi va oqilona baholay oladi.
“So’z ohanrabosi” usuli
Mazkur usuldan adabiyot darslarida, xususan, maqol, topishmoq va she’rlar, ona tili darslarida so’z turkumlari, gap bo’laklari bo’yicha o’tilayotgan mavzularni uyg’unlashtirishda foydalanish mumkin. O’quvchilar kichik-kichik to’rt guruhga bo’linib olishadi va guruhlariga “Maqol”, “Topishmoq” va “She’r” singari nomlar tanlashadi. 8-sinf ona tili darsida gap bo’laklari mavzusi o’tilganda mazkur usuldan quyidagicha foydalansa bo’ladi: birinchi guruh maqol aytganda, ikkinchi guruh aytilgan maqoldagi gap bo’lalarini topib, tahlil qiladi va o’zlari uchinchi guruhga topishmoq aytishadi. Uchinchi guruh o’z navbatida topishmoqni tahlil qilib, birinchi guruhga she’r aytadi va musobaqa shu zaylda davom etadi. Masalan :
Jahon mening bag’rimdami, yo men jahon bag’rida,
Yuz bahorning yellarimi sochlarimni silagan?!
Ming gulshanning gullaridan rohatbaxsh bu qo’lchalar
Baxtga ko’mib yuragimni, yuzlarim erkalagan. (S.Zunnunova. “Qizimga”)
*
Chin qushim, chinni qushim,
Chin tepaga qo’ndi qushim,
Tumshug’ini yerga berib,
Xalqqa salom berdi qushim. (Topishmoq)
*
Yaxshi bilan yursang,
Yetarsan murodga.
Yomon bilan yursang,
Qolarsan uyatga. (Maqol)
“So’z ohanrabosi” usuli o’quvchilarni badiiy adabiyotga qiziqtirib, ularda ifodali o’qish ko’nikmasini shakllantiradi, o’quvchini izlanishga, badiiy asar o’qishga undaydi.
Ko’palov Furqat,
Qoraqalpog’iston Respublikasi Ellikqal’a tumani
10-sonli umumiy o’rta ta’lim maktabi
ona tili va adabiyoti fani o’qituvchisi
Agar siz ham www.sadikov.uz da o'z maqolangiz, uslubingiz yoki qandaydir yangilikni berilishini istasangiz @sadikovuz ga murojjat qilishingiz mumkin. Barcha materiallar bepul joylanadi. Boshqalar bilan o'z mehnatingizni baham ko'ring aziz hamkasbim!